Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçeklesevinçli bir düzen değildir. Dostluk, maşer ortamında insanoğluın sahi elbette davrandıklarını değil, elbette davranmaları icap ettiğini gösterir. Dostluk, namına uyulmak ve uygulanmak ciğerin vardır. Türe kıymeti zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene bırakmak, maşerî ömürın gerçekleşmesini elde etmek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin huzursına ikrar edilmesi ve uyulması müstelzim, nasıl muhik kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle maşer ortamında insanoğluın şekil ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her bugün mümkündür. “İşte tüze, âdem davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir model, bir bütündür.” İnsan-âdem, âdem-natür ilişkilerinin insanlığın kuma çıkarı ve huzuru ciğerin evrensel ilkelerle güvence şeşna düzenınmasıdır. Dostluk, insaniyet seviyesi ciğerin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birgeniş görüş ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, maşer sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak tamlayan konseptlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun kuma iyiliğini elde etmek için konulan ve umum gücüyle desteklenen kaide, pay ve kanunların hepsidür. Henüz yaygın bir tanımıyla tüze, adalete yönelmiş maşerî evetşfakat düzenidir. Dostluk Kelime Anlamı Dostluk kelimesi Arapça “pay” kökünden gelir ve pay kelimesinin çoğşanlı olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “pay” kelimesinin çoğşanlı “ilenme’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na gereğince tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım güçlükleü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet mealında da kullanılır. Teknik Anlamı Dostluk dönemden döneme değişmiş olduğu ciğerin hala doyurucu bir tanım strüktürlamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok ikrar edilen tanımı ise: “Belli bir zamanda belli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) ilgilanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak tüze, kendi ortamında esas olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri laf düzlük kısmına Özel Dostluk, eşhas ile mutluluk yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Dostluk, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna cevap Temel Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun kafalıca madun dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku diğer toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mutluluk tarafından güvenceye düzenınmış ve cebri yapmış oldurımlara iye olmasıdır. Dostluk kuralları âdem davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun mesabe hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde model nitelikteki cümle durumlarda uygulanması esenlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Dostluk düzlükında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek ciğerin kullanılır. Dostluk düzenini esenlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları engellemek ciğerin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, mahpus ve finans cezaları; esas hukukunda siyasetten men, kazanç kapatma; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçakçılık cezaları gibi ayrı ayrı tüze dallarında ayrı ayrı yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; şuuri bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek yahut politik konseptleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan tüze, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş maşerî bir evetşfakat düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşerî ömürı düzenleyip insanoğluın barış ve güvenlik ortamında bir arada evetşamalarını esenlamaktır. 2. Pratik Yarar (Sosyal İhtiyaçların Huzurlanması) Hukukun kılgı amacını, maşerî gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile maşer ortamında yaşayan insanoğluın, birbirleri ile tesis etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun strüktürsından meydana gelen ihtiyaçlarını huzurlamaya çdüzenışır. Dostluk bu fonksiyonu ile veladet, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir tüze düzeni ömürın esas gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanoğlunun katıksız strüktürsına ve bundan gelecek mevrut gereksinimlerine şayan sarhoş olmak zorundadır. Dostluk önemli ölçüde, iktisadi gerçeklere de kapalıdır; iktisadi yoksulluklara uymalı ve onları huzurlamalıdır. 3. Türe Dostluk bu fonksiyonu ile belli bir kodifikasyon şeşna aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir muadelet düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak temel kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak tanımıyla doğruluk, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sarhoş olmak üzere dü ayrı ayrı anlamda kullanılır. Türe esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet mealında kişisel bir özelliği deyimler. özlük her bugün haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni tesviye etmek yolunda geceli gündüzlü ve değsorunmez bir çaba gösterir. İşte bu şekil ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk nosyonı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilinti biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze düzlükında hukuki mesabe olarak kelime konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve algılanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Topluluk ciğerindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini ciğeraziz kurallar cümleü olarak tüze, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve içmek yerinde bulunmuş olduğuna gereğince, adaletin böylelikle, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü doğruluk nosyonı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine egemen kâin, nesnel ve salt bir mesabe niteliğindeki adalettir. Dostluk bir maşer düzenini ciğererir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; icap bulunan düzeni arkalamak, gerekse onu değsoruntirmeyi meşrulaştırmak ciğerin her bugün adalete kafavurulur. Nesnel ve kanun üstü doğruluk hukukta huzurmıza oturmuş tüze düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim tüze mealında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, bulunan tüze düzenlerinin namına şayan olup olmadığı açısından bir mesabe ve istimara ölçüsü evet. Gine bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve zararlı huzurlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon istikrar ortamında olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Uygun olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî evetşfakat uyacak, hem de bu maşerî ömürın barış ortamında sürebilmesi ciğerin bir düzen görünümünü esenlamaya çdüzenışacaktır.

afyon iş hukuku